استنوز حنجره چیست؟
استنوز حنجره (Laryngeal Stenosis) یا تنگی حنجره، یک اختلال نادر ولی جدی در مجرای تنفسی است که در آن فضای داخلی حنجره تنگ یا مسدود می شود. این تنگی می تواند در ناحیه ای از حنجره، نای یا نزدیک تارهای صوتی ایجاد شود و جریان هوای عبوری به ریه ها را محدود کند.
تنگی حنجره ممکن است به صورت مادرزادی (از بدو تولد) یا اکتسابی (بر اثر آسیب یا بیماری) ایجاد شود. این اختلال می تواند منجر به مشکلات تنفسی، تغییر صدا و حتی در موارد شدید، نارسایی تنفسی شود.
علائم استنوز حنجره چیست؟
علائم استنوز حنجره بسته به شدت تنگی متفاوت است. اما در اکثر موارد، علائم زیر مشاهده می شود:
- تنگی نفس یا دشواری در تنفس، مخصوصاً هنگام فعالیت
- خش خش یا صدای خس خس در هنگام نفس کشیدن
- تغییر در صدا یا گرفتگی صدا
- سرفه های مزمن یا مکرر
- بلع دشوار یا احساس وجود جسم خارجی در گلو
- کبودی لب ها یا ناخن ها در موارد شدید
نکته مهم این است که در بسیاری از افراد، علائم ممکن است با علائم آسم یا عفونت های ریوی اشتباه گرفته شود. بنابراین تشخیص دقیق از طریق بررسی تخصصی الزامی است.
علل و عوامل خطر تنگی حنجره (استنوز حنجره)
برای درک بهتر این که استنوز حنجره چیست و چه عواملی باعث بروز آن می شوند، لازم است ابتدا با ریشه ها و عوامل زمینه ساز این اختلال آشنا شویم. تنگی یا استنوز حنجره می تواند بر اثر عوامل مختلفی ایجاد شود که به دو دسته ی اکتسابی و مادرزادی تقسیم می شوند:
-
صدمات مکانیکی یا فیزیکی
یکی از شایع ترین دلایل استنوز حنجره، آسیب های فیزیکی به نای یا حنجره است که معمولاً در نتیجه موارد زیر رخ می دهد:
- لوله گذاری طولانی مدت (Intubation) در بخش مراقبت های ویژه (ICU)
- تراکئوستومی طولانی یا نامناسب
- جراحی های گردن یا حنجره که باعث ایجاد بافت اسکار (زخم) یا تنگی شوند
-
بیماری های التهابی و خودایمنی
برخی بیماری های مزمن می توانند باعث ایجاد التهاب مداوم در بافت حنجره شده و در نهایت منجر به تنگی شوند. از جمله:
- گرانولوماتوز با پلی آنژیت (Wegener’s)
- سارکوئیدوز (Sarcoidosis)
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)
این بیماری ها با حمله سیستم ایمنی به بافت های بدن، باعث التهاب و تخریب بافت می شوند.
-
وجود تومور یا زائده های غیرطبیعی
تومورهای خوش خیم یا بدخیم در ناحیه حنجره یا نای می توانند فضای عبور هوا را تنگ کرده و به مرور موجب بروز علائم تنگی شوند. گاهی هم جراحی برای برداشتن این توده ها خود عامل تنگی ثانویه خواهد بود.
-
عفونت های شدید یا مزمن
عفونت های تنفسی مزمن یا بیماری های باکتریایی و ویروسی شدید (مانند دیفتری یا سل) در ناحیه گلو و حنجره، ممکن است موجب ایجاد زخم یا چسبندگی بافتی شوند که راه هوایی را تنگ می کند.
-
علل مادرزادی (Congenital)
در برخی نوزادان، تنگی حنجره به صورت مادرزادی وجود دارد. این وضعیت معمولاً ناشی از نقص های ساختاری در رشد جنین است و ممکن است بلافاصله پس از تولد یا در ماه های اول زندگی آشکار شود.
جمع بندی:
تنگی حنجره یک اختلال چندعلتی است. تشخیص دقیق علت آن، کلید اصلی انتخاب روش درمان مؤثر است. در صورت بروز علائمی مانند تنگی نفس، تغییر صدا یا خس خس تنفسی، بررسی علل زمینه ای با مراجعه به متخصص ENT توصیه می شود.
راه های تشخیص استنوز حنجره
برای تشخیص دقیق استنوز حنجره، معمولاً از ترکیب چند روش استفاده می شود:
- لارنگوسکوپی (Laryngoscopy): مشاهده مستقیم حنجره با دستگاه.
- سی تی اسکن یا ام آرآی: برای بررسی دقیق تر میزان تنگی.
- تست های عملکرد ریوی: بررسی میزان تنفس و عملکرد ریه ها.
- آزمایش های خون: برای رد بیماری های خودایمنی یا التهابی.
روش های درمان استنوز حنجره چیست؟
درمان استنوز حنجره بسته به شدت تنگی، محل درگیری و علت زمینه ای متفاوت است. در ادامه به مؤثرترین روش های درمان اشاره می کنیم:
-
درمان دارویی
در موارد خفیف یا التهابی، ممکن است از داروهایی مانند:
- کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب
- آنتی بیوتیک ها در صورت وجود عفونت
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
استفاده شود.
-
درمان جراحی
در تنگی های شدید یا مقاوم، جراحی بهترین راه درمان است:
- بازسازی حنجره (Laryngotracheal Reconstruction): افزایش قطر حنجره با گرافت.
- برش لیزری (Laser Surgery): برداشتن بافت های اضافی یا تنگ شده.
- تراکئوستومی (Tracheostomy): ایجاد راه هوایی موقت یا دائمی از طریق گردن.
- دیلاتاسیون (گشادسازی): باز کردن ناحیه تنگ شده با بادکنک یا ابزارهای خاص.
طول مدت درمان استنوز حنجره چقدر است؟
یکی از رایج ترین سوالات بیماران این است که طول مدت درمان استنوز حنجره چقدر است؟ در پاسخ باید گفت که این زمان بسته به شرایط فردی و شدت بیماری متفاوت است. عوامل موثر بر طول درمان شامل موارد زیر هستند:
- شدت تنگی و محل دقیق آن در حنجره یا نای
- نوع درمان انتخاب شده (دارویی، جراحی یا ترکیبی از هر دو)
- وضعیت عمومی سلامت بیمار و وجود بیماری های زمینه ای
- واکنش بدن به درمان و رعایت دقیق توصیه های پزشکی
در موارد خفیف تر، با استفاده از دارو و مراقبت های پزشکی منظم، کنترل علائم ممکن است در عرض چند هفته امکان پذیر باشد.
اما در موارد شدیدتر یا مزمن، که نیاز به چند مرحله جراحی و پیگیری های مداوم دارد، دوره درمان ممکن است چند ماه تا یک سال به طول انجامد.
در برخی از بیماران، به ویژه آن هایی که تنگی حنجره مزمن دارند، ممکن است نیاز باشد برای مدت طولانی تری تحت مراقبت متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) باقی بمانند.
جمع بندی:
مدت زمان دقیق درمان استنوز حنجره به شرایط هر فرد بستگی دارد، اما پیگیری منظم و درمان به موقع، نقش کلیدی در کوتاه تر شدن این دوره و بازگشت به زندگی عادی دارد.
مراقبت های پس از درمان استنوز حنجره
پس از پایان درمان استنوز حنجره، چه به صورت دارویی و چه جراحی، رعایت دقیق مراقبت های پس از درمان نقش بسیار مهمی در جلوگیری از بازگشت علائم و بهبود کامل عملکرد تنفسی دارد. در ادامه، مهم ترین توصیه های مراقبتی را بررسی می کنیم:
1. اجتناب از سیگار و آلودگی هوا
استنشاق دود سیگار یا هوای آلوده می تواند مجرای تنفسی را تحریک کرده و روند بهبودی را مختل کند. بهتر است از حضور در محیط های آلوده خودداری کنید.
2. مرطوب نگه داشتن راه های تنفسی
استفاده از دستگاه های بخور خانگی یا مرطوب کننده هوا به نرم شدن مخاط و کاهش التهاب کمک می کند. تنفس هوای مرطوب به ویژه در فصول سرد و خشک مفید است.
3. انجام فیزیوتراپی تنفسی (در صورت تجویز پزشک)
برخی بیماران ممکن است نیاز به تمرین های تنفسی یا فیزیوتراپی تخصصی برای تقویت عضلات تنفسی و بهبود جریان هوا داشته باشند.
4. پیگیری منظم با پزشک متخصص (ENT)
ویزیت های منظم با متخصص گوش، حلق و بینی برای بررسی وضعیت حنجره و اطمینان از عدم بازگشت تنگی، بسیار ضروری است.
5. استفاده منظم از داروها و اسپری های تجویز شده
داروهای استنشاقی، کورتون های موضعی یا ضدالتهاب ها در صورت تجویز پزشک، باید طبق برنامه مصرف شوند تا از بروز التهاب یا تنگی مجدد جلوگیری شود.