یکی از مشکلات رایجی که ممکن است بسیاری از افراد تجربه کنند ولی آن را با دیگر بیماری های گوارشی اشتباه بگیرند، رفلاکس حنجره ای یا رفلاکس حلقی (LPR) است. برخلاف رفلاکس معده ای رایج که با احساس سوزش در سینه همراه است، رفلاکس حنجره ای ممکن است بدون علائم واضح گوارشی باشد. در این مقاله بررسی می کنیم که رفلاکس حنجره چیست؟ چه علائمی دارد، چه عواملی باعث بروز آن می شوند و چگونه می توان آن را درمان کرد.
رفلاکس حنجره یا رفلاکس حلقی چیست؟
رفلاکس حنجره ای (Laryngopharyngeal Reflux) یا رفلاکس حلقی نوعی از برگشت اسید معده است که به جای آنکه تنها به مری بازگردد، به ناحیه گلو (حلق) و حتی حنجره نیز می رسد. در این حالت، اسید و آنزیم های گوارشی بدون اینکه فرد متوجه شود، از معده بالا می آیند و باعث تحریک گلو، تارهای صوتی و حنجره می شوند.
رفلاکس حلقی به عنوان “رفلاکس خاموش” نیز شناخته می شود زیرا بسیاری از افراد بدون احساس سوزش معده، دچار آسیب به گلو و حنجره می شوند.
علائم رفلاکس حلقی چیست؟
تشخیص رفلاکس حنجره ای دشوار است زیرا ممکن است با علائم بیماری های دیگر مانند آلرژی، سرماخوردگی یا حتی اختلالات تیروئید اشتباه گرفته شود. از جمله شایع ترین علائم رفلاکس حلقی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس وجود توده یا گیر کردن چیزی در گلو
- گرفتگی صدا یا خشونت صدا به خصوص در صبح
- نیاز مکرر به صاف کردن گلو
- سرفه ی خشک مزمن
- احساس سوزش یا درد خفیف در ناحیه گلو
- ترشح بیش ازحد مخاط یا احساس خلط
- دشواری در بلع
- احساس مزه تلخ یا ترش در دهان (به ویژه در صبح)
علت های ایجاد رفلاکس حنجره چیست؟
رفلاکس حنجره ای یا حلقی (LPR) زمانی اتفاق می افتد که اسید معده به سمت بالا نشت کرده و به ناحیه گلو و حنجره برسد. دلایل متعددی می توانند باعث ایجاد یا تشدید این مشکل شوند. در ادامه به مهم ترین علت های رفلاکس حلقی اشاره می کنیم:
1.ضعف اسفنکتر فوقانی مری
عضله ای به نام اسفنکتر فوقانی مری در مرز بین مری و گلو وجود دارد. اگر این عضله ضعیف یا شل شود، اسید معده به راحتی وارد گلو و حنجره می شود و باعث تحریک آن ها می گردد.
2. تغذیه ناسالم و محرک
مصرف برخی مواد غذایی و نوشیدنی ها نقش مهمی در بروز رفلاکس دارند، از جمله:
- غذاهای چرب و سرخ کردنی
- خوراکی های تند
- شکلات
- قهوه و چای پررنگ
- نوشابه های گازدار
- مرکبات و گوجه فرنگی (اسیدی)
این مواد با تحریک معده یا شل کردن عضلات دریچه ها، خطر برگشت اسید را افزایش می دهند.
3.مصرف دخانیات و الکل
سیگار کشیدن و مصرف الکل باعث کاهش عملکرد عضلات دریچه ای مری می شوند و همچنین ترشح اسید معده را افزایش می دهند. این دو عامل مهم در تشدید رفلاکس حلقی شناخته شده اند.
4.اضافه وزن و چاقی
وجود چربی اضافی در ناحیه شکم می تواند فشار زیادی بر معده وارد کرده و باعث بالا رفتن محتویات آن به سمت گلو شود. به همین دلیل، افراد چاق بیشتر در معرض رفلاکس حنجره ای هستند.
5. استرس و اضطراب مزمن
تنش های روانی و استرس می توانند سیستم گوارشی را مختل کرده و باعث تشدید ترشح اسید معده شوند. همچنین برخی افراد در مواقع استرس تمایل بیشتری به مصرف خوراکی های محرک دارند.
6. برخی داروها
برخی داروها می توانند عملکرد دریچه مری را تضعیف کنند یا باعث افزایش ترشح اسید معده شوند، از جمله:
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای شل کننده عضلات
- برخی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مانند ایبوپروفن)
تشخیص رفلاکس حنجره چگونه انجام می شود؟
از آنجایی که علائم رفلاکس حنجره ای گاهی مبهم است، تشخیص آن توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی یا متخصص گوارش صورت می گیرد. روش های تشخیصی شامل:
- آندوسکوپی برای بررسی التهاب در گلو و حنجره
- تست pH مری برای اندازه گیری سطح اسید در نواحی مختلف مری و گلو
- ارزیابی صدا و تارهای صوتی در صورت بروز تغییرات صوتی
درمان رفلاکس حلقی چگونه است؟
درمان رفلاکس حلقی یا رفلاکس حنجره ای معمولاً نیازمند ترکیبی از اصلاح سبک زندگی، تغییر رژیم غذایی، مصرف دارو و در مواردی بهره گیری از درمان های مکمل است. رعایت این اصول نه تنها به کاهش علائم کمک می کند بلکه از آسیب های بلندمدت به حنجره و گلو جلوگیری می نماید.
-
1. تغییر سبک زندگی و اصلاح تغذیه
مهم ترین و مؤثرترین گام در درمان رفلاکس حلقی، ایجاد تغییراتی در سبک زندگی روزمره است. توصیه های کلیدی شامل:
- پرهیز از مصرف غذاهای تحریک کننده مانند خوراکی های چرب، سرخ کردنی، تند، شکلات، قهوه، نوشابه های گازدار و غذاهای اسیدی مانند گوجه فرنگی و مرکبات
- خوردن وعده های غذایی کوچک تر در طول روز به جای وعده های حجیم
- خودداری از خوردن غذا حداقل سه ساعت قبل از خواب
- بالا نگه داشتن قسمت بالایی بدن حین خواب با استفاده از بالش زاویه دار یا تخت شیب دار
- ترک سیگار و کاهش یا قطع مصرف الکل
- کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن یا چاقی، چرا که چربی شکمی فشار بر معده را افزایش می دهد
2.دارو درمانی
در مواردی که تغییر سبک زندگی کافی نباشد، پزشک ممکن است دارو تجویز کند. رایج ترین داروها برای درمان رفلاکس حنجره ای شامل:
- مهارکننده های پمپ پروتون (PPIs) مانند امپرازول، پنتوپرازول یا اسموپرازول که تولید اسید معده را کاهش می دهند
- آنتی اسیدها (مانند شربت آلومینیوم-منیزیم) برای خنثی کردن اسید معده
- داروهای مسدودکننده گیرنده H2 مانند فاموتیدین یا رانیتیدین (در صورت صلاحدید پزشک)
نکته مهم: مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک و با رعایت مدت زمان مشخص انجام شود.
-
درمان های مکمل و طبیعی
برخی بیماران با استفاده از روش های مکمل یا طب سنتی بهبود علائم را گزارش کرده اند. از جمله گزینه های مؤثر:
- دمنوش های گیاهی ضد التهاب مانند بابونه، شیرین بیان، زنجبیل یا نعناع (در صورت عدم تحریک معده)
- عسل طبیعی برای کاهش التهاب گلو و کمک به بهبود خشونت صدا
- نوشیدن آب گرم یا ترکیب آب و عسل پیش از خواب
نکته: این روش ها جایگزین درمان پزشکی نیستند و باید به عنوان مکمل درمان استفاده شوند.
عوارض نادیده گرفتن رفلاکس حنجره چیست؟
اگر رفلاکس حلقی برای مدت طولانی درمان نشود، ممکن است منجر به مشکلات جدی تری مانند:
- آسیب به تارهای صوتی و تغییرات پایدار در صدا
- التهاب مزمن حنجره یا حنجره درد
- زخم در ناحیه گلو
- در موارد نادر، افزایش احتمال ابتلا به سرطان نای یا حنجره